▪️ Ban đầu, người ta gọi NGHỆ NHÂN TÒ HE GIÁ RẺ là đồ chơi chim cò: các con công, gà, lợn, cá, trâu, bò… những con vật gần gũi với đời sống của cư dân nông nghiệp;
▪️ Nhưng về sau, sản phẩm thường được gắn với một chiếc kèn ống sậy, đầu kèn có dính kẹo mạch nha, nguyên liệu làm bằng bột gạo hấp chín, màu sắc tươi rói và có nhiều chủng loại.
▪️ Kèn có thể phát ra một thứ âm thanh hấp dẫn, khi thổi lên có tiếng kêu ngắt quãng tò… te… tò… te. Có lẽ vì thế người ta gọi là “tò te”, sau nói chệch thành “tò he”.
▪️ Một loại sản phẩm khác không thuộc loại chim cò mà là các mâm bồng như: nải chuối, đĩa xôi, chân giò, quả cau, quả hồng, quả oản… để phục vụ cho các bà, các cô đi lễ chùa vào các ngày rằm, mồng một có màu sắc đẹp.
▪️ Tò he là một trong những nghệ thuật đặc sắc cổ truyền độc đáo của VIỆT NAM
❌ Dân gian ta còn lưu truyền những câu đồng dao về bộ môn nghệ nhân này :
Tò he cụ bán mấy đồng ?
Con mua một chiếc cho chồng con chơi.
Chồng con đánh hỏng thì thôi
Con mua chiếc khác con chơi một mình
❌ NGUỒN GỐC TÒ HE ?
▪️ Xưa kia, NGHỆ NHÂN TÒ HE GIÁ RẺ là sản phẩm mang nhiều ý nghĩa: chơi, ăn, cúng, lễ… Cái tên “tò he” cũng tồn tại trong dân gian từ khá lâu và người làm nghề có ở nhiều nơi, nhưng nổi tiếng nhất vẫn là làng Xuân La, xã Phượng Dực, Phú Xuyên – Hà Tây.
▪️ Theo lời một cụ già trong làng, nghề nặn tò he đã có lịch sử hơn 300 năm. Nhưng đến nay, vẫn chưa có tư liệu chính xác về việc tò he có từ bao giờ.
▪️ Hơn ba phần tư người dân làng Xuân La biết làm tò he. Từ những ông, bà tóc bạc đến những em bé chưa biết đọc, biết viết, tất cả đều biết nặn tò he. Người ta kể rằng trước kia, những người dân làng Xuân La có đôi tay khéo léo, thường dùng bột gạo để nặn các loại hoa quả trên mâm ngũ quả và con giống (trâu, bò, lợn, gà…) để làm đồ cúng lễ với màu sắc tự nhiên. Vì những thứ làm ra đều có thể ăn được nên ở một số vùng miền Bắc, người ta còn gọi là “con bánh” hay “đồ chơi chim cò”. Vì chúng tương đối giống đồ thực, lại có pha thêm chút đường nên trẻ con và người lớn đều rất thích.
▪️ Về sau, những vật phẩm NGHỆ NHÂN TÒ HE GIÁ RẺ này thường được gắn với một chiếc kèn ống sậy, đầu kèn có dính kẹo mạch nha, nguyên liệu làm bằng bột gạo hấp chín, màu sắc tươi rói và có nhiều chủng loại. Kèn có thể phát ra một thứ âm thanh hấp dẫn, khi thổi lên có tiếng kêu ngắt quãng tò… te… tò… te. Có lẽ vì thế người ta gọi là “tò te”, sau nói chệch thành “tò he”.
❌ NGUYÊN LIỆU NẶN TÒ HE NHƯ THẾ NÀO ?
▪️ Làm nguyên liệu nặn tò he cũng không đơn giản. Khâu làm bột là bí quyết chính của nghề. Nếu làm bột không tốt thì khi bột khô dễ bị tróc, lở khỏi que. Nguyên liệu chính để làm tò he là bột gạo tẻ có trộn ít nếp theo tỉ lệ mười phần gạo, một phần nếp. Nếu thời tiết nóng, hanh khô thì cần phải cho thêm nhiều nếp để giữ được độ dẻo của tò he. Bột được trộn đều, ngâm nước rồi đem xay nhuyễn, luộc chín và nhào nhanh tay.
▪️ Sau rồi, người ta nắm bột lại thành từng vắt và nhuộm màu riêng. Bốn màu cơ bản là vàng, đỏ, đen, xanh. Trước đây, người ta sử dụng màu có nguồn gốc từ thực vật và đun sôi với một ít bột: màu vàng làm từ hoa hòe hoặc củ nghệ, màu đỏ từ quả gấc hoặc dành dành, màu đen thì đốt rơm rạ hoặc dùng cây nhọ nồi, màu xanh lấy từ lá chàm hoặc lá riềng… Các màu sắc trung gian khác đều được tạo từ bốn màu này. Bây giờ, màu thực phẩm công nghiệp được sử dụng vì tiện lợi hơn.
▪️ Tò he có sức hấp dẫn kỳ lạ, không chỉ đối với trẻ nhỏ mà còn đối với rất nhiều người ở đủ mọi lứa tuổi. Chỉ cần ít bột nếp màu với một que tre nhỏ, dài chừng 40 cm, là bàn tay tài hoa của người thợ sẽ khiến những hình ảnh trong trí tưởng tượng của mọi người phút chốc trở thành hiện thực. Theo dõi những động tác vê vê, nắn nắn những mẩu bột đủ sắc màu một cách khéo léo, mới thấy hết sức hấp dẫn của nghệ thuật này.
▪️ Với một bộ đồ nghề NGHỆ NHÂN TÒ HE GIÁ RẺ đơn giản gồm một con dao nhỏ, vài cái que tre và một chút sáp ong, những người thợ nặn tò he đến khắp các làng quê Việt Nam trong những ngày phiên chợ, lễ hội, để bán những sản phẩm mà mình làm ra.
▪️ NGHỆ NHÂN TÒ HE GIÁ RẺ từ lâu đã không còn chỉ là một thứ đồ chơi dân gian mang đậm hồn dân tộc, mà còn được xem như những tác phẩm nghệ thuật. Nó không chỉ xuất hiện ở các hội làng, công viên, trường học mà còn có mặt ở các khách sạn, các hội chợ triển lãm, lễ hội lớn… Những người nghệ nhân đã làm ra các con tò he vô cùng sinh động, khiến du khách đi từ bất ngờ này đến bất ngờ khác với những động tác từ khi bắt đầu đến khi hoàn thành sản phẩm. Cầm con tò he trên tay, người ta không chỉ thán phục vẻ ngoài của nó, mà còn hít hà lấy cái mùi thơm mang đậm nét đồng quê tỏa ra từ bột nặn.
▪️ Tò he được coi là một thứ đồ chơi dân gian độc đáo. Mặc dù không sử dụng được lâu, chỉ giữ được trong khoảng từ 10 đến 30 ngày, nhưng tò he thật gần gũi với cuộc sống người Việt, với những hình ảnh giản đơn, mang cho người xem những tình cảm đặc biệt. Nó không chỉ là sự tích tụ của trí tuệ dân gian, mà nó còn mang theo cái hồn của làng quê Việt.
❌ Những đặc điểm nghệ nhân tò he giá rẻ để nặn ra các sản phẩm tuyệt vời từ tò he ?
▪️ Sản phẩm tương đối giống đồ thực và pha thêm chút đường có thể ăn được nên trẻ con và người lớn đều thích, thường gọi là bánh vòng hoặc “con bánh”.
▪️ Người nặn tò he có một nguyên tắc của dòng họ là chỉ truyền cho con trai và con dâu.
▪️ Nặn tò he có nguồn gốc lâu đời nhưng do tư liệu chép đã bị cháy nên không tìm ra được ông tổ nghề. Hơn nữa, trong làng có rất nhiều dòng họ: Ðặng, Nguyễn, Vũ, Lê, Chu, Trịnh… mà họ nào cũng biết nặn tò he. Vì thế chức danh ông tổ nghề được phong cho dòng họ nào cũng xứng đáng cả.
▪️ Ðể nặn ra tò he NGHỆ NHÂN TÒ HE chỉ cần những nguyên liệu rất đơn giản, gần gũi với cuộc sống nông dân. Ðó là những sản phẩm nông nghiệp do chính bàn tay họ làm ra: bột gạo, phẩm mầu, que tre.
▪️ Giai đoạn làm bột là giai đoạn công phu nhất. Bột được làm từ gạo nếp trộn với gạo tẻ nghiền nhỏ theo tỷ lệ 1 kg gạo tẻ với 1 lạng gạo nếp. Nhào bột với nước cho đến khi bột nhuyễn, quyện dính vào nhau, vê thành cục.
▪️ Cho cục bột vào nồi nước đang sôi để một giờ đồng hồ đến khi bột nổi, chìm rồi lại nổi thì vớt ra, để nguội bột, và nhuộm màu cho bột.
▪️ Màu sắc dùng để nhuộm bột cũng lấy từ cây nhà lá vườn: mầu xanh từ lá cây, màu đỏ của gấc, mầu vàng từ nghệ, mầu đen từ tro bếp, màu tím từ một loại lá của người dân tộc thiểu số… Ðiều đáng nói ở đây là mầu rất bền, không bị loang ra.
▪️ Màu nào vẫn giữ nguyên màu đó khi ta đem trộn lẫn chúng vào nhau
❌ NGHỆ NHÂN TÒ HE CÓ NẶN ĐƯỢC NHIỀU MẪU ĐỘC LẠ KHÔNG ?
NGHỆ NHÂN TÒ HE GIÁ RẺ là một loại hình nghệ thuật xuất thân từ miền Bắc Bộ với những làng nghề tò he nổi tiếng khắp ba miền. Tò he từ xa xưa là những món đồ chơi dân gian cho các bạn nhỏ. Được lưu truyền và gìn giữ cho đến ngày nay như là loại hình nghệ thuật dân gian NGHỆ NHÂN TÒ HE GIÁ RẺ của đất nước.
▪️ Nặn hình tò he với tất cả những yêu cầu của bé: doremon, pikachu, quái vật, rồng, hoa hồng, chó, mèo, thỏ, bồ câu..
▪️ Nguyên liệu sử dụng là bột nếp được làm thủ công để nặn hình, đồng thời dùng màu tự nhiên để pha trộn đảm bảo độ an toàn cho bé
▪️ Nghệ nhân với trang phục áo bà ba truyền thống, thân thiện và nhiệt tình. Giúp các bé được hòa mình vào thé giới tuổi thơ dân gian.
▪️ Dịch vụ truyền thống, giúp gắn kết các bé với quê hương, đất nước
❌ THÔNG TIN LIÊN HỆ
VUATRANGTRI.VN STORE :
▪️ Cửa hàng shop : Hẻm 59a Võ Thị Thừa , An Phú Đông , Quận 12